Jak tworzyć inkluzywne ankiety?

Napisane przez Weronikę Białecką i Grzegorza "Lifyen"

Słowem wstępu

Włączanie osób niebinarnych w ankietach jest bardzo ważne - nie tylko zwiększy się wtedy ilość wypełnionych ankiet, ale dajemy wtedy osobom przestrzeń na wyrażenie siebie, pokazujemy ich istnienie w naszej społeczności a przede wszystkim... Mamy możliwość uzyskać badania i wyniki dotyczące tej społeczności! Każdemu zdarza się popełnić błąd dlatego warto wiedzieć co można poprawić. Samo uwzględnienie nie wystarczy - fajnie byłoby to robić poprawnie! 

Lifyen

Mi też zdarzyło się popełnić błąd w tworzeniu ankiety, ale została mi na to zwrócona uwaga i zostałam poinformowana jaka powinna być poprawna forma. Nie pouczajcie osób transpłciowych w tej kwestii i nie odbierajcie im prawa do negatywnego odbioru. Ważne jest to, aby się w takim momencie nie obrażać tylko się poprawić i przyznać do błędu. 

Weronika Białecka

Tekst był konsultowany pod względem naukowym.

Jeśli szukacie osób transpłciowych do wypełniania badania to dobrze skonstruowane ankiety akceptujemy na Grupie Wsparcia dla Osób Transpłciowych.

Poradnik ankietowy

Zauważyliśmy, że spora część z Was ma problem jeśli chodzi o inkluzywne sformułowania w ankietach na studia, badaniach itp. Właśnie dlatego postanowiliśmy stworzyć poradnik, który to ułatwi! Wszystkie podane określenia są poprawne pod względem naukowym. Pamiętajcie jednak, że niektórzy promotorzy i opiekunowie badania mogą mieć problem z niektórymi rzeczami, jednak w przypadku, gdy wszystkie pojęcia zostaną wytłumaczone nie powinno być tego problemu. 

Metryczka

Zdecydowanie najwięcej pytań budzi tworzenie pytań o płeć w metryczce. Stworzyliśmy kilka propozycji, z których możecie śmiało korzystać:

Pierwsza propozycja

Płeć:

□ Kobieta 

□ Mężczyzna

□ Osoba niebinarna

□ Inna

Jest to dobra opcja w przypadku badań, w których transpłciowość nie jest czynnikiem, który badamy i nie musimy o to pytać. Nie wykluczamy tu także osób niebinarnych, dla których opcja „kobieta” lub „mężczyzna” nie jest odpowiednia. Zostawiamy przestrzeń także dla osób o innej tożsamości niż podane przez nas.

Druga propozycja

Płeć:

□ Kobieta transpłciowa

□ Kobieta cispłciowa

□ Mężczyzna transpłciowy

□ Mężczyzna cispłciowy

□ Osoba niebinarna

□ Inna

oraz wersja skrótowa:

Płeć:

□ Cis kobieta

□ Trans kobieta

□ Cis mężczyzna

□ Trans mężczyzna

□ Osoba niebinarna

□ Inna

Jest to jedna z bardziej inkluzywnych opcji. Możemy jej użyć, jeśli transpłciowość jest ważnym czynnikiem w badaniu i musimy o nią zapytać.

Trzecia propozycja

Płeć nadana przy urodzeniu:

□ Kobieta

□ Mężczyzna

□ Inna

Tożsamość płciowa:

□ Kobieta

□ Mężczyzna

□ Niebinarna

□ Inna 

W tym przypadku możemy zapytać o płeć nadaną przy urodzeniu, a następnie o tożsamość danej osoby. NIE używajmy określenia „płeć biologiczna”, które jest niepoprawne z wielu względów. Pamiętajmy, że w niektórych krajach istnieje możliwość nadania innej płci niż kobieta lub mężczyzna przy narodzinach dziecka. Przy tej opcji również warto we wstępie dodać mini słowniczek z definicjami.

Czwarta propozycja

□ Kobieta

□ Mężczyzna

□ Inna

Jest to opcja, która zapewnia absolutne minimum jeśli chodzi o inkluzywność, lecz jest mało wystarczająca. Ta opcja może się sprawdzić w przypadku ankiet, które zupełnie nie są związane z tematem seksualności, tożsamości płciowej, dyskryminacji itp. Pamiętajmy jednak, że taka opcja nadal wyklucza wiele osób, więc w miarę możliwości stosujmy opcje bardziej inkluzywne. 

Piąta propozycja

Możemy także oprócz opcji „kobieta” i „mężczyzna” zostawić otwarte pole do uzupełnienia w kwestii tożsamości, jednak pamiętajmy, że niektóre osoby mogą wykorzystać to miejsce do pisania obraźliwych, wyśmiewających i transfobicznych rzeczy.

Inne określenia stosowane w ankietach

a) Starajmy się używać określeń inkluzywnych np. „Szanowne Osoby” zamiast „Szanowny/-a Pan/-i”

b) Jeśli zwracamy się do osób wypełniających ankietę stosujmy tzw. podłogę, aby zostawić miejsce na zaimki osób, które nie używają ich binarnej wersji np. mogli_ły, zaznaczyli_ły

c) Pamiętajmy, że osoby transpłciowe także mogą mieć dzieci, także nie wykluczajmy ich w pytaniach, które poruszają tę kwestię np. nie stosujmy jedynie żeńskiej formy w temacie rodzenia dzieci.

d) Nie używajmy określenia „płeć biologiczna”. Poprawnym określeniem jest „płeć nadana przy urodzeniu”.

e) Pamiętajmy, że transpłciowość nie jest orientacją seksualną. Jest to stosunek tożsamości płciowej do płci nadanej przy urodzeniu. Z tego powodu nie stosujmy określenia przestarzałego i niepoprawnego jakim jest transseksualizm. Zamiast tego używajmy określenia „transpłciowość”.

f) W przypadku pytań o orientację seksualną i związki używajmy określeń typu „osoby homoseksualne/ biseksualne” itd. zamiast „homoseksualiści/ biseksualiści”. Te niepoprawne określenia są często stosowane przez środowiska homofobiczne, aby wzbudzić negatywne skojarzenia z orientacjami innymi niż heteroseksualna. 

g) Pamiętajmy, że heteroseksualność nie jest domyślną orientacją. W pytaniach o związek uwzględniajmy osoby o innej orientacji niż hetero.

h) Nie wykluczajmy osób poliamorycznych w pytaniach o związek